DERS 3: UFUK ÜNİVERSİTESİ ADALET MESLEK YÜKSEKOKULU 2014 GÜZ DÖNEMİ –ADALET MESLEK ETİĞİ – ULUSLARARASI YARGI ETİĞİ İLKELERİ- DERS NOTLARI
Birleşmiş Milletler Teşkilatı tarafından 23 Nisan 2003 tarih ve 2003/43 sayılı kararla kabul edilen ‘Bangalor Yargı Etiği İlkeleri’ ve 31 Mayıs 2005 tarihinde Avrupa Savcıları Konferansı tarafından kabul edilen Savcılar için Budapeşte Etik İlkeleri, Hâkimler Ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca 27.06.2006 gün ve 315 sayılı karar ile benimsenmiştir.
Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü’nün 14.11.2006 gün ve 100289 sayılı yazısı ile hâkim ve savcılara her iki belge de duyurulmuştur.Duyurulan belgeler tavsiye niteliğinde olup yaptırım gücü
bulunmamaktadır.Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2007/5 esas, 2007/244 karar sayılı kararı Bangalore Yargı Etiğine atıf yapan ilk karardır.
Bangalor Yargı Etiği İlkeleri
- Bağımsızlık
Bağımsızlık, hukuk uygulayıcısın yasama ve yürütme organı ile diğer kişilere karşı hür olmasını ifade eder. Bağımsızlık mutlak değildir. Yargıç-savcı, başta evrensel hukuk normları olmak üzere iç hukukta da Anayasa ve yasalarla bağımlıdır. Yargıç ve savcıların görevi yasaların kendilerine çizdiği sınırlar dâhilinde hukuku uygulamaktan ibarettir. Yargıç yasayı uygulamaktan kaçınamaz. Bu nedenle bağımsızlığı mutlak olmayıp yasa ile sınırlanmıştır. Ancak yasama ve yürütme organı karşısında mutlak olarak bağımsızdır. Onlardan gelecek emir ve telkinlerle hareket edemez. - Tarafsızlık
Hüküm vermede uyuşmazlık yanlarını tutmama ve yanlı davranmama anlamına gelmektedir. Yargıç yargılama görevini mutlak olarak tarafsız bir şekilde yerine getirmelidir. Mahkeme ve mahkeme dışında bunu korumalıdır. Kimsede tarafgirlik hissi uyandırmamalıdır. Yargılananlarla ve diğer yargı mensupları ile ilişkilerini bu ilkeye göre tesis etmelidir. - Doğruluk ve Tutarlılık
Doğruluk bir eylemi gereği gibi ifa etmektir. Tutarlılık ise eylemi yapmada özenli ve düzenli olma, beklenmeyen bir duruma yer vermemedir. Yargıç yasaları uygularken, yasanın dışına çıkmayacak, yasayı doğru yorumlayıp uygulayacak ve vereceği karar da yasanın gerektirdiği şekilde olacaktır. Hâkim, mesleki davranış şekli itibariyle, makul olarak düşünme yeteneği olan bir kişide herhangi bir serzenişe yol açmayacak hâl ve tavır içinde olmalıdır. - Dürüstlük
Dürüstlük, Türk Dil Kurumu sözlüğünde “doğruluk” olarak; diğer sözlüklerde ise “özü sözü bir olma”, “olanı olduğu gibi yansıtma”, “gerçeği saklamama”, “bildiğinden, inandığından ve olduğundan başka türlü görünmeye veya göstermeye çalışmama” olarak tanımlanır. Eski Türkçe’deki karşılığı samimiyettir. - Eşitlik
Eşitlik, belirli bir sistemdeki farklı grupların hukuksal açıdan eşitliği anlamına gelmektedir. Yargılamada eşitlik ise yargıcın, taraflara aynı uzaklık ve yakınlıkta bulunması, kanunları, kanunların eşitliği ilkesine uygun tatbik etmesi anlamına gelmektedir. Hâkim, toplumdaki çeşitliliğin ve sınırlı sayıda olamamakla birlikte ırk, renk, cinsiyet, din, tabiiyet, sosyal sınıf, sakatlık, yaş, evlilik durumu, cinsel yönelim, sosyal ve ekonomik durum ve benzeri diğer sebeplerden neşet eden farklılıkların (davaya mesnet olmayan sebepler) şuurunda olmak ve bunları anlamak zorundadır. - Ehliyet ve Liyakat
Sözlükte “yetki; elverişli, lâyık ve yeterli olmak” anlamlarına gelen ehliyet, hukuki terimi olarak, kişinin hukuki hükümlere muhatap olmaya elverişli oluşunu ifade etmektedir. Başka bir deyişle, insanların leh ve aleyhindeki hak ve sorumluluklara muhatap olabilmesi hâlidir. Yargının, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile diğer uluslararası ve ulusal belgelerdeki adil yargılanma hakkını gereği gibi yerine getirebilmesi bu koşula bağlı tutulmuştur. Raporda hâkimin görev süresi, mesleğe alınma süreci, görev yeri, maaşı ve günlük yaşantısından mali özerkliğe kadar birçok kural yer almaktadır.
Savcılar için Budapeşte Etik İlkeleri
- Hukuka Uygun Hareket Etmek
Savcılar ulusal ve uluslararası hukuka uygun olarak dava açmalıdırlar. Kanunlarda belirtilen esasların dışına çıkmadan ve kanunun kendilerine verdiği yetkiyi kötüye kullanmadan hareket etmeleri gerekmektedir. - Makul Sürede Hareket Etmek
Adil yargılanma hakkının gereği olan makul sürede yargılanma hakkı savcıların görevlerini yapmalarında da geçerlidir. - İnsan Onuruna Saygı Göstermek
Savcı şüpheli, sanık, mağdur ve diğer yargılama süjelerinin onurunu incitecek tavırlardan kaçınmalıdır. - Kamu Yararını Gözetmek
Savcı bireysel ve kamusal yararı gözetmek ve bunlar arsında adil bir denge sağlamak zorundadır. - Bağımsızlık ve Tarafsızlık
Savcı, hâkimlerin sahip olduğu bağımsızlık kadar geniş anlamda olmasa da bağımsızlık hakkına sahiptir. Savcının amiri konumunda bulunan başsavcılık makamı bağımsızlık ilkesine riayet etmek durumundadır.