Konu 20 : UYAP Adli Tıp Uygulamaları

1. Adli Tıp Kurumu

https://www.atk.gov.tr

Adli Tıp Kurumu, 19.02.2003 tarih, 4810 Sayılı Kanun’la değişik, 14.04.1982 tarih ve 2659 sayılı Kanun’la ilgili olarak adalet işlerinde bilirkişilik görevi yapmak, adlî tıp uzmanlığı ve yan dal uzmanlığı programları ile görev alanına giren konularda diğer adlî bilimler alanlarında sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenlemek ve bunlara ilişkin eğitim programları uygulamak üzere Adalet Bakanlığına bağlı Adli Tıp Kurumu kurulmuştur.

Adalet Bakanlığınca Kuruma bağlı olarak Adlî Tıp Kurumu grup başkanlıkları veya şube müdürlükleri kurulabilir. Adlî Tıp Kurumu grup başkanlıkları bünyesinde bir veya daha çok adlî tıp ihtisas dairesi bulunur.

Yargı birimlerinde karar verme sürecinde etkili olan adli tıp raporlarının UYAP üzerinden talep edilmesi ve yine bu raporların UYAP üzerinde hazırlanarak isteyen yargı birimine gönderilebilmesi imkânı sağlanmıştır.

Yargı birimleri arasında yazışmaların, talimat, dosya gönderme veya alma ve adli tıp raporu işlemlerinin UYAP sistemi üzerinden yukarıda belirtildiği şekilde yapılması sonucu, fiziki ortamda yazıların, talimat evraklarının dosyaların ve raporların muhatap birime gönderilmesi ve yine cevabının geri dönmesi için zimmet kayıtlarının yapılması, postaya verilmesi ve bunların ilgili birime iletilmesi için harcanacak emekten, kırtasiyeden ve posta masraflarından, postada geçecek süreden tasarruf sağlanmakta, bunların postada ya da bilgi ve belge alış verişinde bulunan birimlerde kaybolması gibi istenmeyen sonuçlar ortadan kaldırılmaktadır.

Hâkim, savcı ve personelin fiziki yazışma için harcayacakları emeği başka işlerde kullanabilmeleri ve postada geçecek süreden tasarruf sağlanmasıyla yargıya hız kazandırılmaktadır.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun 87742275-010.07.02-103-2013/304/22088 21/05/2013 sayılı ve “Adli tıp birimlerinden gelen yazılar” konulu Genelgesi:

Adli Tıp Kurumu Başkanlığı, adli tıp grup başkanlıkları ve adli tıp şube müdürlüklerinin tamamının Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemine (UYAP) entegre edildiği, 2008 yılından itibaren adli ve idari yargı organları ile adli tıp birimleri arasındaki yazışmaların fiziki ortamda evrak gönderilmesi yerine Cumhuriyet başsavcılıkları ve mahkemelerden adli tıp birimlerine gönderilen taleplerde rapor istemlerinin UYAP Bilişim Sistemi üzerinden yerine getirilmesi gerektiği halde halen tüm uyarılara rağmen UYAP haricinde fiziki ortamda evrak gönderilmesi sebebiyle UYAP üzerinden gönderilen taleplerde eksik bilgi girişlerinin yapıldığı, rapor talebine konu dosya içerisinde bulunan ilgili evrakın UYAP ortamına eklenmediği, adli tıp birimlerinden UYAP Sistemi üzerinden gönderilen adli tıp raporlarının bazı savcılık ve mahkemeler tarafından kabul edilmeyerek raporun ıslak imzalı örneğinin talep edildiği Kurulumuza intikal eden bildirimlerden anlaşılmıştır.

Bilindiği üzere, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 38/A maddesinde, her türlü ceza muhakemesi işlemlerinde Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sisteminin (UYAP) kullanılacağı, bu işlemlere ilişkin her türlü veri, bilgi, belge ve kararın, UYAP vasıtasıyla işleneceği, kaydedileceği ve saklanacağı belirtilmiştir.

Öte yandan, UYAP’ın soruşturma, kovuşturma ve davalar ile diğer adli ve idari işlemlerde kullanılması sayesinde, bu işlemlerin etkin, verimli, hızlı, düzenli, şeffaf ve usul ekonomisine uygun biçimde yürütülmesi amacıyla Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca 10/11/2011 tarihli ve (124/1) No’lu “UYAP uygulamaları” konulu Genelge yayımlanmıştır. Anılan Genelge’nin sonuç bölümünde; “UYAP Bilişim Sistemi kullanılarak soruşturma ve kovuşturma işlemleri ile diğer adli ve idari işlemlerin, etkin, verimli, hızlı, düzenli, şeffaf ve usul ekonomisine uygun biçimde yürütülmesi amacıyla;

1- Her türlü işlem ve faaliyetin, UYAP üzerinden gerçekleştirilmesine imkan bulunmayan istisnai haller saklı olmak koşuluyla, UYAP ortamında, zamanında, eksiksiz ve doğru biçimde gerçekleştirilmesi,

2- Her türlü kalem hizmetlerinin UYAP üzerinden yürütülmesi,

3- Tüm birimlerde her türlü veri girişinin eksiksiz ve doğru biçimde yapılması” hususlarında gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi istenilmiştir.

Yine, Kurulun 14/03/2012 tarihli ve B.03.1.HSK.0.70.12.04-659-73-2012/250/13309 sayılı yaptığı duyuruda da, söz konusu Genelge’de yer alan usul ve esaslara uyulması gerektiği belirtilmiştir.

Bu itibarla; UYAP uygulamalarının tüm yargı birimleri açısından uygulama birliğinin ve veri tutarlılığının sağlanması amacıyla;

1- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 38/A maddesi uyarınca adli tıp birimlerinden gönderilen elektronik imzalı evrakın kabul edilerek, ıslak imzalı hallerinin tekrar istenmemesi,

2- Adli tıp birimlerine gönderilen rapor talepleri ve muhtelif yazıların güvenli elektronik imza ile imzalanmak suretiyle gönderilmesi, incelemeye esas belgeler haricinde fiziki olarak evrak gönderilmemesi,

3- Adli tıp birimlerine gönderilen rapor taleplerinde ilgili dosyada bulunan ve yazıya ek yapılması gereken evrakın eksiksiz olarak talebe eklenmesi,

4- Haklarında rapor talep edilen şahısların (adli olguların) Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaralarının mutlak suretle ekranlardaki ilgili alana girilmesi,

5- Dağıtım listesi oluşturma aşamalarında daha dikkatli olunması (Örneğin; merkezi İstanbul’da bulunan Adli Tıp Kurumu Başkanlığına yazı gönderilmek istenildiğinde dağıtım listesinde Adli Tıp Kurumu İstanbul Adli Tıp Şube Müdürlüğünün seçilmesi gibi),

6- Adli tıp birimlerinden yapılan taleplerin müzekkere hazırlama ekranlarından değil, Cumhuriyet savcılığı ve mahkeme ekranlarında bulunan “Adli Tıp Rapor Talepleri” ekranlarında hazırlanması,

7- Adli tıp kurumu birimlerine tahlil ve tetkik için fiziki olarak gönderilen koli ve eşyanın Adli Tıp Kurumu emanet biriminde bekletilmeden tetkik yapılacak ilgili ihtisas dairesine sevk edilebilmesi için bu koli ve eşya ile ilgili isteği belirtir yazının UYAP ortamında ve koliden önce gönderilmesinin zorunlu olduğu hususunun nazara alınarak hareket edilmesi,

hususlarında gerekli dikkat ve özenin gösterilmesini, keyfiyetin merkez ve mülhakatta görev yapan Cumhuriyet savcıları, mahkemelere ve adliye personeline duyurulmasını rica ederim.

2. Adli Tıp Kurumu’nun Görevleri

Adlî Tıp Kurumunun görevleri şunlardır:

1.Mahkemeler, hâkimlikler ve savcılıklar ile Kurumun uygun gördüğü alanlarda kamu kurum ve kuruluşları tarafından gönderilen adlî tıpla ilgili konularda bilimsel ve teknik görüş bildirmek,

Adlî tıp uzmanlığı ve yan dal uzmanlığı eğitimini tıpta uzmanlık mevzuatına uygun olarak vermek,
Adlî tıp ve adlî bilimler alanlarında çalışmaları yürütmek üzere seminer, sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenlemek, bunlara ilişkin eğitim programları uygulamak ve ilgili kurum, kuruluş ve kurulların hazırlayacakları adlî tıpla ilgili eğitim programlarının yapılmasına ve yürütülmesine yardımcı olmak,
Adlî tıp hizmetlerinin görülmesi sırasında yapılması zorunlu sağlık hizmetlerini vermek.

3. Adli Tıp Kurumunun Yapılanması

Adli Tıp Kurumu, 4 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 3. maddesi gereğince 7 (yedi) birimden oluşmaktadır. 2018 yılında faaliyete geçen birimlerin de değerlendirme kapsamına alınmasıyla 31.12.2020 tarihi itibarı ile oluşan teşkilat yapısı aşağıdaki gibidir:

Adli Tıp Kurumu Başkanlığı (İstanbul)
Adli Tıp Başkanlar Kurulu (İstanbul)
Adli Tıp Üst Kurulları (İstanbul)
Adli Tıp İhtisas Kurulları (İstanbul)
Adli Tıp İhtisas Daireleri (İstanbul ile taşra teşkilatında 9 ilde)
Adli Tıp Kurumu Grup Başkanlıkları (Taşra teşkilatında 15 ilde)
Adli Tıp Şube Müdürlükleri (Merkez –İstanbul- 8, taşra teşkilatı 80 il merkezi ve Gebze İlçesinde)

2020 yılında Adli Tıp Kurumu’nda görev yapan mevcut personel sayısı 837’si kadın, 1.282’si erkek olmak üzere 2.119 kişidir.

4. İDARİ YAPI – İhtisas Daireleri

a. İhti̇sas Dai̇releri̇ni̇n Genel Yapisi Ve Görevleri̇

i. Morg İhti̇sas Dai̇resi̇

Morg İhtisas Dairesi, mahkemeler ile hâkimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen cesetler ve ceset kısımları ile canlılara ait doku ve biyolojik materyal üzerinde her türlü incelemeleri yapar ve sonucunu bir rapor ile tespit eder. Morg dairesine getirilen ve otopsinin sonuçlanması ile hüviyetinin tespitinden sonra morg dairesiyle ilgisi kalmayan ve yakınlarınca alınmayan veya araştırmalar sonucu kimsesiz olduğu anlaşılan ceset veya kısımları, adlî tahkikatla ilgisi kalmamış olması ve aksine vasiyet bulunmaması şartıyla, en az altı ay süreyle muhafaza edilmek ve bilimsel araştırma için kullanılmak üzere ilgili yükseköğretim kurumlarına verilebilir. Ceset veya kısımlarının, bilimsel araştırma amacıyla yükseköğretim kurumlarına verilmesiyle ilgili işlemler yönetmelikle düzenlenir.

Morg ihtisas dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur:

Otopsi şubesi
Histopatolojik tetkik şubesi
Kitlesel ölümlerde olay yeri incelemesi ve kimliklendirme şubesi
Kemik ve diş inceleme şubesi
Lâboratuvarlar şubesi (Adlî entomoloji, postmortem mikrobiyoloji, postmortem acil toksikoloji ve yangın laboratuvarından oluşur).

ii. Fizik İhtisas Dairesi

Mahkemeler ile hakimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen silah, mermi, yazı (Grafolojik – daktiloskopik), imza, imza niteliğini taşıyan parmak izleri ile radyolojik, radyoizotop, klimatolojik, diğer fiziksel materyal ve olaylarla ilgili olarak incelemeler yaparak sonucunu bir raporla tespit etmek.

Fizik ihtisas dairesi aşağıdaki şubeler ve birimlerden oluşur:

Adlî belge inceleme şubesi
Balistik şubesi
Adlî astronomi şubesi
İz incelemeleri şubesi

iii. Kimya İhtisas Dairesi

Mahkemeler ile hakimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen toksikolojik, gıdai, sınai, narkotik, ilaç ve diğer çeşitli maddeler ile alkolometrik analizler yapmak ve sonucunu bir raporla tespit etmek.

Kimya İhtisas Dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur:

Toksikoloji şubesi
Narkotik şubesi
Gıda ve çeşitli maddeler şubesi
Alkolmetri şubesi
Enstrümantal analiz ve araştırma şubesi

iv. Biyoloji İhtisas Dairesi

Biyoloji İhtisas Dairesi, mahkemeler ile hâkimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen her türlü biyolojik örnek ve biyolojik örnek taşıması muhtemel materyalin mikrobiyolojik, hematolojik, serolojik ve genetik yönden incelemelerini yapar ve sonucunu bir raporla tespit eder. Biyoloji İhtisas Dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur:

Adlî genetik şubesi
Hematoloji şubesi
Ön inceleme şubesi
Kan lekesi model analiz şubesi

v. Trafik İhtisas Dairesi

Mahkemeler ile hakimlikler ve savcılıklarca gönderilen trafik olayları ile ilgili konularda gerekli muayene ve incelemeler yapmak ve sonucunu bir raporla tespit etmek.

Trafik ihtisas dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur:

Hasar trafik ve değerlendirme şubesi
Motor tetkikler şubesi
Araç teknik kontrol lâboratuvar şubesi
Yol ve trafik kaideleri değerlendirme şubesi
Psikoteknik lâboratuvarı şubesi
Kazaları önleme ve eğitim şubesi

vi. Gözlem İhtisas Dairesi

Mahkemeler ve hakimlerce gözleme tabi tutulmasına karar verilenleri gözleme tabi tutmak ve gözlem sonucunu bir raporla tespit etmek.

Gözlem ihtisas dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur:

Gözlem şubesi
Psikolojik tetkikler şubesi
Elektrodiagnostik şubesi

vii. Adli Bilişim İhtisas Dairesi

Mahkemeler ile hakimlikler ve savcılıklar tarafından talep edilen bilişim ile ilgili konularda gerekli incelemeleri yapmak; veri toplama, işleme, depolama veya aktarma işlevi gören bilişim sistemleri ile her türlü sayısal ve elektronik materyal üzerinde inceleme, araştırma ve analizleri yapmak, sonuçlarını bir raporla tespit etmek.

Adli Bilişim ihtisas dairesi aşağıdaki birim ve şubelerden oluşur:

Veri inceleme şubesi
Mobil cihazlar inceleme şubesi
Kriptoloji ve elektronik cihazlar inceleme şubesi
Ses ve görüntü inceleme şubesi
ARGE şubesi
İş tasnifi ve önceliği bürosu

5. Bilgi Merkezi- Delil Teslim Prosedürleri

Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde; mahkemeler ile hakimlikler ve savcılıklarca; bilimsel ve teknik görüş istenen adli olgularla ilgili olarak gönderilen materyal ve dosyaların nakli sırasında, herhangi bir zarara uğramaması, zaman ve maddi kayıpların önlenmesi, Kurumumuzca verilen hizmetin daha çabuk ve güvenilir bir biçimde yerine getirilmesi için aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.

a. Adli̇ Tip Kurumu İhti̇sas Kurullarına Ki̇şi̇ Ve Dosya Gönderi̇lmesi̇

Kişiler muayeneye gönderilirken mutlaka yanlarında kimlik belgesi bulunmalıdır.
Dava dosyası içine kimlik belgesi örneği (Hükümlülerde vukuatlı nüfus kayıt örneğinin bulundurulması) eklenmelidir
Olay tarihine ait tıbbi belgeler (rapor, hastane yatışı varsa müşahede evrakı aslı ya da okunaklı örneği) dosya içinde bulundurulmalıdır.
Olay tarihine ait grafilerin üstünde; kişinin ismi, grafinin çekiliş tarihi ve çeken sağlık kuruluşunun adının ışıklı kalemle yazılmış olmalıdır.
Adli Tıp Kurumu tarafından istenilen tetkiklerin eksiksiz olarak tamamlanmasına dikkat edilmelidir.
Yaralanmalarla ilgili olarak tedaviyi yapan sağlık kuruluşlarının raporları öncelikle en yakın Adli Tıp Şube Müdürlüklerine gönderilerek kat’i rapor alınmalı, çelişki halinde ilgili İhtisas Kurulu’na görüş sorulmalıdır.
Cinsel saldırılarda mağdurun muayenesinin en yakın sağlık kuruluşunda yaptırılarak üzerinde bulunan delil niteliği taşıyabilecek biyolojik materyallerin kaybolmadan elde edilmesi ve sevk zincirine uyularak gönderilmesi sağlanmalıdır.
İlgili kişilerin 4.Adli Tıp İhtisas Kurulu’na muayeneye gönderilmeden önce, mutlaka randevu alınması sağlanmalıdır.
Ölen bir kişiye uygulanan tedavi ile ilgili bir şikayet söz konusu olduğunda; olayla ilgili olan tıbbi belgelerin (özellikle hastane müşahede evrakı, grafiler vs.) hemen muhafaza altına alınması ve otopsi işlemi için sevk edilirken, otopsinin yapılacağı merkeze bu belgelerin de iletilmesi gerekmektedir.

b. Adli̇ Tip Kurumu İhti̇sas Dai̇releri̇ne Dosya Ve Materyal Gönderi̇lmesi̇

c. Zarf İle Gönderi̇lecek Deli̇ller

Zarfın üzerine adres olarak “ADLİ TIP KURUMU BAŞKANLIĞI / İSTANBUL” yazılmalıdır.
Zarf üzerine Mahkeme ve Cumhuriyet Savcılığının sayısının yanında yıl ibaresi de belirtilmelidir.
Müzekkerelerde talep açıkça ve net olarak belirtilmelidir.
Sorulacak sorular bizzat hakim veya cumhuriyet savcıları tarafından sorulmalıdır.
Emanet eşyası olmayan dosyalar resmi taahhütlü posta ile gönderilmelidir.

* Zarfın kapatılması için detayına bakınız.

d. Koli̇ İle Gönderi̇lecek Deli̇ller

İstek yazıları üç hüsha olarak hazırlanmalıdır. Birinci nüshası resmi taahhütlü posta ile gönderilmeli veya zarf yapılarak koli gönderme belgesinin arkasına eklenmelidir. İkinci nüshasının koli içerisine, üçüncü nüshası da mahkeme veya savcılık dosyasına koyulmalıdır.
Gönderilen kolinin mersule numarası, savcılık, mahkeme, emanet ve muhaberat numaraları istek yazısında muhakkak belirtilmelidir.
İnceleme yapılacak materyale ait mahkeme veya savcılık dosyası aynı koli içerisine koyularak gönderilmelidir.

Kolinin kapatılması için detayına bakınız.

2020 yılı Adalet Bakanlığı Faaliyet Raporuna göre,

2020 yılında “Adli Veri Bankası” çalışmaları kapsamında Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Cumhuriyet başsavcılığı, denetimli serbestlik, ceza ve hukuk mahkemeleri, idari yargı, icra daireleri, adli tıp ve personel modüllerine yönelik değişken belirleme ve kayıt deseni çalışması neticesinde, UYAP ekranları üzerinde test çalışmalarına ve değişken değerlendirmelerine devam edilmiştir.

Yargıda Hedef Süre Uygulaması kapsamında Yargı Reformu Stratejisi Belgesinde yer alan 4.2 hedefi uyarınca, sistemin şeffaflığı artırılacak ve makul sürede yargılanma hakkı daha etkin korunacaktır. Bu kapsamda, hedef süre uygulaması takip edilecek ve hedef süreyi aşan dosyalara yönelik önlemler alınacak, bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri ile Adli Tıp Kurumu’nun faaliyet alanındaki iş ve işlemleri için belirleyeceği hedef sürelerin uygulamaya geçirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca, savcılık ve mahkemelerin genel hedef süre içerisinde kalarak kendi hedef sürelerini belirlemeleri sağlanarak adli süreçler esnasında bilgi ve belge istenilen kurum ve kuruluşların istemleri en kısa sürede yerine getirmelerine yönelik tedbirler geliştirilecektir.

Adalet sisteminin etkin işleyişini sağlamak amacıyla Adli Tıp Kurumu’na mahkeme/savcılıklar tarafından gönderilen dosyalarda bulunan bilgi, belge ve materyal eksikliği sebebiyle yargıda belirlenen hedef süreye ulaşılamama riskini ortadan kaldırmak ve sürdürülebilirliği sağlamak için:

Yargıda zaman yönetimi kapsamında hazırlanan ” Adli Tıp Kurumu’na Gönderilen Dosyalarda Bulunması Gerekli Bilgi, Belge ve Materyaller’ listesi ATK web sitesinde yayınlanmıştır. (https://www.atk.gov.tr/belgevemateryaller.pdf)

Adli Tıp Hizmetlerinin ülke geneline yaygınlaştırılması için; Adli Tıp Kurumu’na yeni yapılacak Grup Başkanlıkları ve Adli Tıp Şube Müdürlüklerinin inşaat ve teknik ekipman için gerekli bütçe ve adli tıp uzman sayısının arttırılması planlanmaktadır.

Bu ders notları ve tüm içeriği ile ilgili Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleriyle korunan mali (İşleme, yayma, çoğaltma, temsil, İşaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı) ve manevi fikri hakların tümü Avukat Öğretim Görevlisi Özge EVCİ ERALP’e aittir. Bu ders notları izinsiz çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve izin alınmadan kullanılamaz, internet sitelerinde yayınlanamaz.

Av.-Öğretim Görevlisi Özge Evci Eralp 2021-2022