1. Adli İstatistik (ADİS VE TÜİK) ve Raporlama Sistemi
Adli istatistikler; çok sayıda dış etkene bağlı değişimlerin ve buna bağlı olarak gelişen suç niteliği taşıyan fiillerin, Cumhuriyet savcılıklarına ve mahkemelere olan yansımasının sayısal bir ifadesinin yanında, adalet sistemine yansıyan diğer başvuru ve davaların niteliği ve niceliği hakkında bilgileri içermekte ve yargı sisteminin işleyişinde ayna görevini üstlenmektedir. Adli istatistikler, davalara ilişkin sonuçlar çeşitli analizlere tabi tutarak fotoğrafının çekilebilmesini; suçların bölgesel ve ulusal şekilde kıyaslanabilmesini; düzenleme ve iyileştirmeye ihtiyacı olan alanların tespit edilebilmesini sağlamakta ve mevzuatta yapılmış olan değişikliklerin sonuçlarını karşılaştırarak karar alıcılara yol göstermektedir.
UYAP ile birlikte daha önce elde edilmesi mümkün olmayan veya tutarlı olmayan yargısal istatistiklerin alınmasına ilişkin veriler tek bir veritabanında toplanmaya ve süreç içerisinde bu istatistikler Adalet Bakanlığı’nın kendi iç karar mekanizmalarında kullanılmaya başlanmıştır.
Daha önce yargı birimlerinden kâğıt ortamında istatistik toplayan TÜİK, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü de bu verileri UYAP üzerinden almaya başlamışlardır.
Bunun dışında TBMM’den gelen soru önergeleri ve diğer bakanlıkların veri talepleri de aynı kaynaktan cevaplanmaya başlanmıştır.
(Kaynak: https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adli-istatistik-calismalari)
1.1. Veri Derleme Süreci
(Kaynak: https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adli-istatistik-calismalari)
1.2. Saklama Yöntemi
Veri üretilen kaynaklarımızdan savcılık, mahkeme ve icra müdürlüklerine ilişkin veriler adlî istatistik veri tabanında tutulmaktadır.
Paydaş kurumlardan derlenen veriler ise elektronik ortamda arşivlenmektedir.
1.3. Ulusal Ve Uluslararası İstatistik Veri Talebi
(Kaynak: https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adli-istatistik-calismalari)
2. UYAP Veri Ambarı ve Adli Veri Bankası
UYAP veritabanı esasen kapsamda olan birimlerin iş ve işlemlerini yapmalarını sağlamak amacıyla kurulmuş olup istatistik üretecek yapıda değildir. Bu nedenle talep edilen rapor ya da istatistiklerin oluşturulması, bazen günleri bulan sorguların çalıştırılmasını gerektirmektedir. Bu da rapor veya istatistik hazırlama süreçlerini olumsuz etkilemektedir.
Çünkü hazırlanan bir istatistiğin doğruluğunun kontrol edilmesi için bazen defalarca aynı sorguların çalıştırılması gerekmektedir. Herhangi bir hata olması halinde tüm işlemler tekrarlanmaktadır. Ayrıca bu yapıda tutulan veriler ile istenilen tüm istatistikler çıkarılamamaktadır veya ciddi maliyeti olmaktadır. Örneğin günlere göre derdest dosya sayılarını görüntülemek için mevcut yapıda her gün için bir rapor çalıştırmak gerekmektedir.
Bu işlem çok uzun sürmekte ve sistem kaynaklarının gereksiz yere defalarca kullanılmasına sebep olmaktadır. Hâlbuki aynı işlem için oluşturulacak bir raporlama veritabanında her gün için o gün itibariyle derdest dosya sayıları tutulacak ve sorgulandığında direkt bu tablodan veriler gösterilecektir.
UYAP çok fazla miktarda verinin işlem gördüğü, tüm yargı çalışanlarına, kurumlara, avukatlara, vatandaşlara ve entegrasyon yapılan birçok kuruma çevrimiçi hizmet veren bir sistem olduğu için stabil çalışması ve sistem üzerinde gereksiz yüklerin oluşmasının önlenmesi çok önemli bir husustur. Mevcut yapıda gelen istatistik taleplerinin bu sistem üzerinden alınması sistem kaynaklarının daha fazla kullanılmasına ve son kullanıcıya performans düşüklüğü olarak yansımasına neden olmaktadır.
UYAP sisteminden alınan istatistikler resmi istatistik programı kapsamında TÜİK, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü gibi kurumlarca yayınlanmaktadır. Ayrıca Adalet Bakanlığı yöneticileri de alınan istatistikleri kamuoyuyla paylaşmaktadırlar. Daha önce örnekleri yaşandığı üzere her gelen istatistik talebinde SQL yazılarak veritabanından sorgu çekildiğinde sonuçların doğruluğunu test etmek için yeterli zaman olmamakta ve bu durum yanlış verilerin kullanılmasından dolayı sorunlara neden olmaktadır.
Gelen istatistik talepleri benzer olduğu halde mevcut yapıda herhangi bir uygulama ve sistem olmadığı için, her talep için ayrıca çalışma yapılmakta ve sorgu çalıştırılmaktadır. Bu da kamu kaynaklarının israfına neden olmaktadır.
Kurulacak veri ambarı sistemleriyle, hızlı rapor ve istatistik verileri üretilebileceği gibi bu verilerden geleceğe yönelik tahminleme ve geçmişe dönük analizler yapılması sonucunda doğru stratejilerin belirlenmesi mümkün olacaktır.
Yukarıda açıklanan gerekçelerle ve UYAP uygulamaları içerisinde yoğun olarak kullanılan ve sistem performansını olumsuz olarak etkileyen raporların ayrı bir veritabanı üzerinden eş zamanlı alınabilmesi, UYAP’tan alınan raporların ve istatistiklerin daha standart, görsel, güvenilir ve hızlı alınması, her talep için SQL yazılmasının önüne geçilmesi, UYAP veritabanında yer alan bilgilerden bugüne kadar çıkarılmamış istatistiklerin hazırlanması ve geleceğe yönelik tahminlerin yapılabilmesi amacıyla; UYAP bünyesinde öncelikle bir veri ambarı kurulması, bu verilerin kullanıcılara standart ve görsel bir arayüz üzerinden verilmesine karar verilmiştir.
- Hükümet 2016 Yılı Eylem Planı’nda yargı alanında yapılacak çalışmalarda ihtiyaç duyulan tüm verilerin toplanmasını ve analiz edilmesini sağlamak üzere adalet istatistiklerinin bilimsel bir bakış açısıyla ele alınarak ve Adli Veri Bankası oluşturulmasına yer verilmiştir.
Proje kapsamında 11.426 farklı değişkene dair istatistik üretmek amacıyla UYAP’ta veriler indekslenmiş ve ilişkili tüm verilerin anlık olarak hızlı bir şekilde elde edilmesi amacıyla 107 İş Zekası (BI) ekranı oluşturulmuştur.
- Bir suçun hangi ilin, hangi ilçesi, hangi köyünde, hangi saatte, hangi yaş grubunca işlendiği,
- soruşturmaların ne kadar sürede bitirildiği,
- hangi suçların hangi sıklıkla işlendiği,
- cezaevinde örgüt mensubu kaç kişi bulunduğu ve bunların tâbiiyet, cinsiyet, hangi örgüte mensup oldukları, tahliye bilgileri, tahliye olduktan sonra yeniden suç işleyip işlemedikleri;
- aile içi şiddet, cinsel istismar, uyuşturucu, yağma, hırsızlık gibi suçların, dava, alacak, borç, icra takiplerine dair tüm verilerin
en ince detayına kadar ve anlık olarak alınabilmesi mümkün hale gelmiştir. Yargının deyim yerindeyse tomografisini çekerek adalet politikasının belirlenmesi ve hedeflenen planlara ulaşılmasına imkan sağlanmıştır.
UYAP’a doğru, eksiksiz ve zamanında girilen verilerin çıktısı da doğru olacaktır. Bu veriler istatistik üretilmek üzere ilgili birimlere verilmektedir. Doğru veri, doğru analiz, doğru istatistik üçgeninde ülkemizin adalet politikalarının şekillenmesinde son derece önemli rolü olan suçun önlenmesi için gerekli tedbirler önceden alınabilecektir.
Adli Veri Bankasının uygulanmaya başlamasıyla birlikte; UYAP’tan alınan veriler sayesinde elde edilen istatistikler üzerinde yapılan analizler, suçun önlenmesine yönelik projeksiyon çizmemizi ve önleyici tedbirler almamızı sağlayacaktır. Ülke geneli, bölge, il, ilçe, kasaba, köy, mahalle ve sokak ölçeğinde suç haritası çıkartılabilecektir. Böylece soruşturmacılara yol gösterebilecek tüm veriler birlikte alınabilecektir. Güvenlik birimleri bu verilerle muhtemel suç ve suçlu türleri ile tipik eylemleri önceden önleyebilme imkânına sahip olacaklardır.
Adalet politikasının oluşturulmasında ve geliştirilmesinde, sorunların çözülmesinde, daha iyi bir adalet hizmetinin sunulmasında ve önleyici hukuk uygulamalarının belirlenmesinde fayda sağlayacak projenin 06/11/2016 tarihi itibariyle teknik altyapısı tamamlanmış ve Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün kullanımına açılmıştır.
Bu ders notları ve tüm içeriği ile ilgili Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleriyle korunan mali (İşleme, yayma, çoğaltma, temsil, İşaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı) ve manevi fikri hakların tümü Avukat Öğretim Görevlisi Özge EVCİ ERALP’e aittir. Bu ders notları izinsiz çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve izin alınmadan kullanılamaz, internet sitelerinde yayınlanamaz.
Av.-Öğretim Görevlisi Özge Evci Eralp 2021-2022