* Bookmark Dergi Temmuz-Ağustos sayısında yayımlanmıştır.
Freelance olarak tabir edilen, bir kuruma ya da işverene bağlı olmaksızın çoğunlukla evden, kendi kişisel imkanları ile çalışma sisteminin yaygınlaşmasıyla en merak edilenlerin başında vergilendirme gelmeye başladı.
Grafik tasarım, web tasarımı, yazılım gibi hizmetlerde, müşteri ile freelancer genellikle fiziki olarak bir araya gelmeden internet üzerinden iletişime geçtiğinden işyeri giderlerinden de tasarruf sağlanıyor. Evinizden freelancer hizmetleri veriyorsanız, bunun için vergi ödeyecek misiniz? Müşterilerinizin vergi yükümlülüğü doğacak mı? Fatura ve belge düzenleyecek misiniz?
Bu soruların cevabı için freelance çalışma sisteminin vergilendirme uygulamasında öncelikle, bu faaliyetin serbest meslek kazancı mı yoksa arızi kazanç mı olduğu ayrımının yapılması gerekir.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olup olmadığı, faaliyetin; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması; bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması; devamlı olması, unsurlarını taşıyıp taşımadığına bağlıdır. Bu nitelikteki faaliyetlerin devamlı olarak yapılması durumunda tutarı ne olursa olsun elde edilen kazancın serbest meslek kazancı olarak beyan edilmesi gerekir.
Freelance çalışma, devamlı olmayacak şekilde birkaç kez yapılmaktaysa arızi kazanç olarak kabulü ile vergilendirilecektir.
Gelir Vergisi Kanununa göre, arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen gelir, arizi kazanç niteliğindedir. Arızi serbest meslek kazançlarının 2014 yılı itibariyle 21.000 TL’si gelir vergisinden istisnadır. Bu tutarın altındaki kazançlar için beyanname verilmemektedir.
Arızi kazanç ile serbest meslek kazancı ayrımı ne yasalarda ne de uygulamada kesin sınırlarla çizilmiş değildir. Ancak, kişinin geçimini freelancer olarak yaptığı işten sağlaması durumunda serbest meslek kazancı, diğer türlü olursa arızi kazanç olarak örneklenebilir.
Vergi Usul Kanununa göre, serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için serbest meslek makbuzu tanzim etmek mecburiyetindedir.
Arızi kazanç kapsamında olanlara yapılan ödemeler de, müşteri tarafından düzenlenecek gider pusulası ile belgelendirilir.
Hem serbest meslek kazancında, hem de arızi kazançta ödemelerden stopaj yapılması gerekir, yani gider pusulası düzenlenmesi ile hizmet bedeli arızi kazanç kapsamında olsa bile müşteri stopaj ödeyecektir.
Türkiye’de serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler KDV’ye de tabidir. Serbest meslek faaliyeti ile uğraşan kişi yapmış olduğu bu hizmet dolayısıyla KDV mükellefidir. Arızi nitelik taşıyan serbest meslek faaliyetleri ise KDV’ye tabi olmayacaktır.
Gelir Vergisi Kanununa göre; bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının bilgisayar yazılımı gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisinden müstesnadır. Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya dahildir.
Belirtilen maddenin uygulanabilmesi için bilgisayar programının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre eser niteliği taşıması ve bu durumun İl Kültür Müdürlüğü’nden alınacak bir belge ile tevsik ve ispat edilmesi gerekmektedir.
Vergi Dairesi uygulamalarında, arızi kazanç nedeniyle sık sık gider pusulası düzenlendiği ve sürekli sayılabilecek durumlarda, kazancın serbest meslek kazancı sayılarak vergi tahakkuk ettirildiği görülmektedir. Bu nedenle ilgili ayrıma dikkat edilmesinde fayda vardır.